بررسی الگوی فضایی کم کاری مادرزادی تیروئید در استان فارس طی سال های ۱۳۹۲-۱۳۸۴

دریافت: 4/12/93   پذیرش: 23/2/94 مقدمه: کم کاری مادرزادی تیروئید در نوزادان، وضعیتی از کمبود هورمون تیروئید است که در صورت عدم تشخیص به هنگام و یا درمان نامناسب، می تواند موجب بروز عقب ماندگی شدید و اختلال در رشد کودک شود و بار سنگینی را بر دوش خانواده و جامعه وارد کند. آگاهی از توزیع جغرافیایی و مناطق در معرض خطر بالای بیماری ها، از پیش نیازهای اساسی در تصمیم گیری های مدیریتی و برنامه ریزی برای نظام سلامت کشور است. با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و ارایه نقشه های خطر بیماری، می توان تصویر روشن تری از روند تغییرات و گسترش مکانی بیماری را در ابعاد یک سیستم بهداشتی شهری برای سیاست گذاران سلامت فراهم کرد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین الگوی مکانی توزیع کم کاری مادرزادی تیروئید با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در سطح استان فارس بود. روش کـار: در این مطالعه مقطعی با استفاده از داده های برنامه غربالگری معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز و ورود داده ها در صفحات ms-excel و انجام داده کاوی فضایی، الگوی توزیع بیماری کم کاری مادرزادی تیروئید در نوزادان از سال 1384 تا 1392 در شهرستان های استان فارس با استفاده از توابع آمار مکانی (spatial statistic) و شاخص های خودهمبستگی فضایی کلان و محلی (global & local spatial autoregressive)، شناسایی و کانون های تمرکز این بیماری مشخص شد. سپس با استفاده از توابع درون یابی فضایی (spatial interpolation) در مقیاس مراکز گردآوری داده های غربال گری، پهنه بندی میزان کمبود tsh نوزادان به صورت نقشه و الگوهای مکانی تولید و تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد میزان بروز بیماری در طول دوره از 2 تا 10 در هر 1000 نوزاد متغیر بود که این میزان در نوزادان دختر از 6/1 تا 8 مورد و در بین نوزاد پسر بین 80/1 تا 9 مورد در هر هزار نوزاد غربالگری شده در طی سال های 1392-1384 متغیر بود. همچنین، الگوی پراکندگی فضایی کم کاری مادرزادی تیروئید در نوزادان در کل دوره مورد مطالعه بر اساس سطح معناداری آماری (p-value) و شاخص خودهمبستگی فضایی (moran 's i) از یک الگوی اتفاقی برخوردار بود. نتیجه گیری: در مناطق مختلف جغرافیایی استان فارس، آنالیز توزیع فضایی کم کاری مادرزادی تیروئید در نوزادان، در هر سال تفاوت هایی را نشان می دهد و الگوی آن نشان دهنده کاهش یکنواختی و گرایش به تمرکز در پهنه های خاصی از فضا دارد که ممکن است این الگو (تمرکز مکانی) در چند سال بعد اتفاق بیفتد. این نتایج می تواند در شناسایی عوامل مؤثر بر بروز بیماری به منظور برنامه ریزی بهتر در عرصه بودجه و امکانات مورد نیاز جهت کنترل بیماری کم کاری مادرزادی تیروئید در سطح استان فارس بسیار مفید واقع گردد.